Cawil Iyo Siilaanyo.
Sawirkan ay qoslayaan, waxay dul taagan yihiin warshadii Furaashaanta ee Hargeysa oo gubatay. 2007.
Hoos ka akhriso dagaalkii Afka, ee dhex maray Cawil oo wasiir maaliyadeed ahaa iyo Siilaanyo oo Gudoomiyiha Xisbiga Kulmiye ahaa.
Ta hore waa eedayntii Cawil, ta labbaad ee xaga hoose taalaana waa jawaabtii Siilaanyo. Waxba isulamay hadhin, lakiin Siyaasadu cadaawad iyo nacayb midna maleh, hadba waa dan joogta ah.
Ta hore waa eedayntii Cawil, ta labbaad ee xaga hoose taalaana waa jawaabtii Siilaanyo. Waxba isulamay hadhin, lakiin Siyaasadu cadaawad iyo nacayb midna maleh, hadba waa dan joogta ah.
Ambassador Cawil oo Axmed-Siilaanyo ku eedeeyey in uu ka dambeeyey dilalkii hoggaamiyeyaal SNM ahaa – Aadan-Shiine iyo Cabdiqaadir Koosaar.
Hargeysa (Jam)- Wasiirka Wasaaradda Maaliyadda Somaliland, Md. Xuseen Cali Ducaale (Cawil), ayaa shir jaraa’id oo uu shalay ku qabtay xafiiskiisa si kulul ugu weeraray Guddoomiyaha Xisbiga Mucaaradka ah ee KULMIYE, Axmed Maxamed Maxamuud (Siilaanyo), waxana Wasiirku ku eedeeyey Siilaanyo in uu ka dambeeyey dilalkii Muj. Aadan Sheekh Maxamed (Aadan-shiine) iyo Muj. Cabdiqaadir Koosaar, oo dilalkoodu ka dhaceen 1987kii magaalooyinka Jigjiga iyo Mustaxiil, ee dalka Itoobiya, iyaga oo ka mid ahaa saraakiishii hoggaaminaysay ciidamadii SNM, kana soo qabtay xilalka Guddoomiyaha iyo Guddoomiye-ku-xigeenka SNM. Mudane Cawil, waxa uu tilmaamay in ay hayaan warar sugan, sidaa daraadeedna ay u saarayaan Guddi baadha arrintaas maxkamadna la horgeyn doono. Waxa kale oo Md. Cawil uu sheegay in Col. Cabdillaahi Yuusuf ku dilay Itoobiya gudaheeda saraakiil dhawr ah oo ka tirsanaa ururkii SSDF. Ambassador Cawil, oo daba socday hadal uu Axmed Siilaanyo u jeediyey taageerayaasha xisbiga KULMIYE ee magaalada Bristol ee dalka Ingiriiska, oo uu ku yidhi; “Qofkii lagu tuhunsan yahay in uu ka qaybgalay xasuuqii shacbiga Somaliland in aan mansab siyaasadeed loo dhiibin.” Waxana Wasiirku hadalkiisii ku bilaabay sidan: “Nin masuul ahi in uu waxaas ku hadlo ma aha, waa in uu gartaa doorashadii way dhammaatay, shan sanno waa berrito in aad sharaf mudan tahay, oo miisaan leedahay, oo dawladda dhaliisheeda si sharaf leh u sheegto, oo tallooyin siinayso, oo berrito haddii uu guulaysto ay iyaguna sidaas oo kale ula shaqeeyaan, iminka habkaa sii deji ma garanayo. Haddii dawladdii Maxamed Siyaad Barre [Soomaaliya] ayuu hebel ka shaqaynayey dembi tahay dawlad Soomaaliyeed bay ahayd, isaguba [Siilaanyo] saddex iyo toban (13) sannadood ayuu Wasiir ka ahaa, waa Wasiirkii ugu muddada dheeraa, markii la eryey buu SNM u shaqo tegay, xataa markii uu joogay isma casilin. Haddii ciddi dembi ka gashay ummadda runtaan isu sheegaynaa, xaqiiqdaanu taabsiinaynaa, waan ka leex-leexanay, waan ka xishoonay, dib dambe uga xishoon mayno. Haddii dembiile ummaddani leedahay dembiilaha koowaad waa Siilaanyo, dembiile kale ma jiro dalkan. Warar sugan baanu haynaa in uu dilkii Cabdiqaadir Koosaar iyo Aadan-shiine ka dambeeyey, waxaanu haynaa in uu iska hortaagay in baadhitaan lagu sameeyo, waxaanu haynaa in uu Itoobiya u qoray waa arrin SNM u taalla ee yaan la soo farogelin. Ninka jecel in uu jiro Siilaanyo way dhibaysaa, laakiin run baan isu sheegaynaa. Cabdillaahi Yuusuf saraakiil buu dilay. Kornayl ilgiir, Gaaweyto, Abshir, Cabdiraxmaan Caydiid (Dhadhable) iyo Maxamed Xuseen, intaa marka uu marayo ayaa Mingiste [Madaxweynihii hore ee Itoobiya] baadhitaan sameeyey ay leeyihiin ninkaa ha la xidho, waxaas buu sameeyey, dunuubtaas buu galay, ninkii waa saaxiibkeen oo wuu innagu xidhanyahay, laakiin dunuub buu galay, saraakiil buu laayey gudahay ku tuureen, isaguna [Siilaanyo] waxa uu ka baqay in gudaha [Xabsiga] lagu tuuro. Cabdillaahi Yuusuf fikirkaas ma helin. Dembiilaha koowaad ee ummaddani waa Siilaanyo. Ta labaad, lix sanno ayuu Guddoomiyaha SNM ahaa, Diri-dhaba ayuu fadhiyi jiray, qaadhaankii ummadda masaakiinta ah u soo ururin jirtay buu Diri-dhaba ku cunayey oo ku cabbayey, taasina waa dembi. 1988kii, Jabhadii [SNM] waa tii soo gashay dalka, London buu u cararay, waa dembi uu ummadda ka galay. Guddoomiyihii dhammaa halkii uu ummaddiisa dhex fadhiyi lahaa waxa uu u cararay London. Niman mujaahidiin ah oo aan dembi gelin, oo la yaqaanno, oo hebel iyo hebel ah buu xabsiga Harar ku riday, waa dembi uu ummaddan ka galay. Halgankii baa lagu jiray, dal baa la xorreynayay kuwii garbaha iyo baalasha kuu ahaa haddaad gudaha [xabsiga] ku tuurto oo xabsi Itoobiya leedahay u quudho, oo ay yihiin Kornaylo la wada garanayo, saamaxaadna muu weydiisan, waxay sheegeen in uu yidhi; isaamaxa,” iyaga oo xabsiga ku jira dagaalkii 1988kii, markii la galayey ay ku keliftay in uu soo saaro. Labada garab ee SNM, ninka sameeyey ee SHIISH iyo CALANCAS isaga [Siilaanyo] ayuu ahaa, nin aanan warsan ma jiro, labada garab-ba waxay yidhaahdeen isaga ayaa abuuray CALANCASTA iyo SHIISHTA, waa tii ina dabartay ee halgankii dhibtay ee aan dalka la soo galnay ee isku dilnay. Dembiile miyaanu ahayn ninkaasi [Siilaanyo]? Ta Cabdiqaadir Koosaar iyo Aadan-Shiine, Guddi baadhitaan ah ayaanu u samayn, waanu dabageli, wax badan baanu ka ogaan, haddii ay ku caddaato Lillaahi xabsiga ayaanu u taxaabaynaa. Cidna kaga habran mayno, waxkasta ha noqotee haddii ay ku caddaato oo uu lug ku lahaa oo wararka sii sugno, Guddigaas baa baadhi, iyaga ayaa mujaahidiintii wax weydiin, reerkii bay wax weydiin, beelihii ay ka socdeen bay wax weydiin, haddii ay ku caddaato maxkamad baanu geynaynaa. Markii laba beelood Saaxil [Berbera] isku dileen, rag odayaal ah baa u tegay oo beeshiisa ka socda oo ku yidhi labadaa reer ee Berbera isku haysta ee is dilaya aan heshiisiino, caguhuu dhulka ugu dhuftay, wuxuu ku yidhi; “La heshiisiin maayo labadaa beelood midna khayr ma laha ha isku dhammaadeen.” Ma ninkaas ayaa innaga doonaya inuu inoo taliyo, oo Madaxweyne dalka ka noqdo? ee weli waxaa ku hadlaya doorashadii oo laba bilood laga joogo. Bishii February 2003, bay ahayd markii aan u jawaabay ee aan idhi; “Siilaanyow MA [shahaado sare] baan haystaa naga daa CV-ga aad UN shaqo kaga raadsanayso ma aha ee. Dareen siyaasadeed baa la rabaa iyo maskax aad dalka ku hagayso qaar PHD haysta baa nala jooga, wax kale noo sheeg.” Edna [Wasiirka Arrimaha Dibadda] ha uga dego [Rayaale], Siraad [Guddoomiye-ku-xigeenka labaad ee KULMIYE] adigu [Siilaanyo] uga deg. Xasuuqa Waloweyn baa qaadatay, adduunkii baa aqbalay, dhabarkaynu u saarnay, waynu ku shaambadaynay, Xabaalihii Malko-durduro baynu tusnay, adigu ha innagu soo celin, waxaynu u rarnay dad aynu is hayno, oo col nahay, oo culayskooda qaadi kari waayey, adigu ha u khafiifin, haddii aanad dan kale lahayn ha u hiilin oo ha noqon Faysal baa rag laayey. Waa hadallada ay ku dacwoodaan Koonfurtu oo ay leeyihiin Malko-durduro dadka ku aasan ee ay dadka tusayaan waa lafihii Oromadii iyo dadkii kale ee Koonfurta ee ay laayeen, halkii ay ku aaseen, tii bay innagu shaabadaynaysaa oo UN-tu yidhaahdeen waxaanu soo diraynaa dad baadha lafahaas waqtigii ay ahaayeen 1981 – 1988. Arrimaha qaarkood cadowga looma markhaati furo, yaanay odhanin Madaxweynaha ninka doonayaa waa kaa caddeeyey in ay iyagu is xasuuqeen. Dadkeennu waa dad masaakiin ah oo 60-kii ilduufay, maantana aan u baqayo in ay ilduuf kale galaan. Ninkaa [Siilaanyo] xisbigiisu aamusiin maayo oo kuwa cid u xigaa aamusiin maayaan Aadan Madoobe [Reerka Siilaanyo] aamusiiya haddaan garanayo waan la hadli lahaa, ma garanayo, illeyn qofka cid uun baa u naxdee. Xaaji Cabdi-waraabe, ayaa mar yidhi; “Labadii Madaxweyne ee Somaliland ka dhintay [Cigaal iyo Cabdiraxmaan-tuur] nin-na waxaan ka waayey waar adeer dadka la hadal oo wax u sheeg, midna adeer dadka ka aamus.” Ninka kaa naxaya uun baa kula taliya. Markaa ninka Siilaanyo ka naxayaa waa in uu yidhaahdaa Madaxweyne ayaad rabtaaye aamuska badso, cid ka naxda waa la waayey ilaa maanta Siilaanyo. Siilaanyo waa Soomaaliweyn “I know”, Nairobi baan joogay Gaalada waxa uu ku yidhaahdo iyo waxa ay ka ogyihiin waan ogahay, koonfurta [Soomaaliya] baan ogahay waxay Siilaanyo ka haystaan, kun Yaasiin bay akhriyi lahaayeen haddii uu guulaysto. Waxaan ogahay dawladdii SNM maalintii ay calanka taagtay ee dawlad dhistay mucaaradkii ugu horreeyey ee koowaad isaga ayuu ahaa. Yaxye Sheekh Ibraahim wuu noolyahay ayaa igu yidhi; “Waxaan ugu tegay Hoteelka MAAWEEL, waxaanan ku idhi inaadeeroow lix sannadood baad ahayd Guddoomiyaha SNM, ninkana [Cabdiraxmaan-tuur] adiga ayaa keenay, Madaxweyne ayuu noqday oo dawlad SNM ah, ee mucaaradka koowaad ha ku noqon, oo cid kale u *** .” Isaga ayaa ugu horreeyey, waxa uu ku khasbay Wasiiradii beeshiisa in ay ka wada baxaan dawladdaa, waa innagii is dilnay ee is nacnay, waayo, dawlad beeli ka baxday socon mayso. Waraaqihii uu Gaalada u qori jiray wuxuu ku odhan jiray dawladdaa yaan ictiraaf iyo mucaawino ha siinina. Dagaaladii sokeeye raggii xagga hore kaga jiray ee shidayey buu ahaa, intaas oo dembi ayaa u yaalla. Kaambayn Maanijarkii xisbigiisa KULMIYE, Maxamed-sifir, Xamar b
uu joogaa, yuu ka turjumayaa? Dee waa Siilaanyo. Siilaanyo nin aanu isaga dhoweyni ma jirin, laakiin nin baad mar aragtaa oo inta aad nooshahay aad ku dedaashaa in aanu ummadda Madaxweyne u noqon, arrin aniga iyo isaga na dhexmartay oo aan jeclahay in labadayada nala geeyo Masaajid oo aanu ku dhaarano baa jirta oo ah March 1977kii, buu ii yimi isaga oo Wasiirka Ganacsiga Soomaaliya ah, aniguna Ambassador ayaan ka ahaa Nairobi, Kenya. Waanu sheekaysanay, waa markii uu bilaabmi doono dagaalkii Soomaaliya iyo Itoobiya “Siilaanyo oo xumbaynaya baa igu yidhi dalka waa in la xoreeyaa, maanta fursad baynu leenahay, lix bilood raashinkii ciidamada waan hayaa, Afweyne waa fulay, waan ku tukhaantukhinayaa dagaalka.” Markii uu dhammaystay hadalkiisii waxaan ku idhi; “Maxamed Siyaad Barre waddani ma aha oo waad taqaanaa, dhawr iyo toban sannadood Wasiir baad u ahayd, beel buu rabaa in uu gudaha soo gashado oo Askar ka dhigto, bal adiga yaa kaa maqan?” Bishii August 1990kii, baa ii xigtay Siilaanyo araggiisa. Aniga oo fadhiya Hoteel London ku yaalla ayaa Axmed-Siilaanyo iyo nin la yidhaahdo Maxamed Sheekh Cismaan oo Wasiir ahaan jiray ii soo galeen abbaaro 5:30 galabnimo, waxaan weydiiyey Siilaanyo keenee saxnaa 1977kii hadalkii aynu is nidhi? … Maalintaas baan meel ku qoray Siilaanyo, axdi baan ku galay meel aan joogo in uu Madaxweyne ka noqdo, waayo, Madaxweyne kuma aammini karo. Doorashadii kadib, Salaasadii baan dhoofi lahaa, laakiin Khamiistii baa la ii yeedhay aniga oo u ololaynaya Maxamed Xaashi Cilmi iyo Sacad Sheekh Cismaan Nuur in ay Wasiiro noqdaan, markaan hubsaday saaxiibkay Siilaanyo in aanu Madaxweyne ummaddan u noqonayn muftaax baan noqday. Waan sii socday, waxay ahayd mission-kaygii oo fulay. March 2003, Buug saddexaad baan dhammeeyey, doorashadii baan kaga hadlayaa buuggaas jabtar culus buu Siilaanyo ku leeyahay, Marxuumkii Cigaal-na buuggiisii aniga oo aan soo saarin baa geeridiisii timi, meel baan iskaga riday, markaa waa in aan ka saaraa dhaliisha, maadaama uu dhintay, laakiin Siilaanyo wuu noolyahay. Siilaanyo, waa nin shareekhaad [Makiinad] sitay yaraantiisii, markaanu yaryarayn isaga oo loo wado Masaajid ku yaal Jabuuti in uu Mu’adin ka noqdo baa gaadhigii uu la socday Saylac istaagay, waxa halkaa ka helay Dubbe Cali-yare iyo Xaaji Cali Ducaale, oo ah Axmed-Keyse aabihii, xoog bay kaga soo dejiyeen, ninkii waday bay ka reebeen, Iskuul bayna ku dareen, markaa Siilaanyo halkaas uu ka bilaabay, wuxuuna ku koray guri aanu weligii lahayn oo uu inamo kale marti u yahay, oo uu inamadaa marwalba la dagaalamo, dagaalkii iyo asaraarkii buu weli ku jiraa, waana nin dagaal. Waxaan rajaynayaa Wargeysyadiina in uu maqlo, waxa jira rag Faysal [Maareeyaha Jamhuuriya] oo kale ah waxaan maqlay Wasiirka Warfaafinta ayuu ka dhigi lahaa, Faysal waa in uu yidhaahdaa Wasiir baan kuu noqon lahaa, shan sannadood waynu istaagaynaaye xisbiga inoo ilaali.” Intaa kadib, shirkaa jaraa’id waxa ka hadlay Wasiirka Hawlaha Guud iyo Guriyeynta Somaliland, Md. Siciid Sulub Axmed, oo tafaasiil ka bixiyey socdaal ay isaga iyo Wasiir Cawil dhawaan ku tageen magaalada Burco, oo ay dorraad ka soo laabteen, kaas oo uu sheegay in ujeeddadiisu ahayd gurmadka abaaraha Gobolka Togdheer iyo xallinta xiisad ka dhalatay dadka ajanebiga ah ee laga saarayo dalka, waxana uu sheegay in ay kulamo gooni-goonni ah la yeesheen Maamulka Gobolka Togdheer iyo Culimaa’udiinka reer Burco, wadahadaladii ay la yeesheena ay ku dhammaadeen isfaham buuxa. Gebagebadii shirkaa jaraa’id su’aalihii ay weriyeyaashu weydiiyeen Wasiir Cawil, waxay u dhaceen sidan:
uu joogaa, yuu ka turjumayaa? Dee waa Siilaanyo. Siilaanyo nin aanu isaga dhoweyni ma jirin, laakiin nin baad mar aragtaa oo inta aad nooshahay aad ku dedaashaa in aanu ummadda Madaxweyne u noqon, arrin aniga iyo isaga na dhexmartay oo aan jeclahay in labadayada nala geeyo Masaajid oo aanu ku dhaarano baa jirta oo ah March 1977kii, buu ii yimi isaga oo Wasiirka Ganacsiga Soomaaliya ah, aniguna Ambassador ayaan ka ahaa Nairobi, Kenya. Waanu sheekaysanay, waa markii uu bilaabmi doono dagaalkii Soomaaliya iyo Itoobiya “Siilaanyo oo xumbaynaya baa igu yidhi dalka waa in la xoreeyaa, maanta fursad baynu leenahay, lix bilood raashinkii ciidamada waan hayaa, Afweyne waa fulay, waan ku tukhaantukhinayaa dagaalka.” Markii uu dhammaystay hadalkiisii waxaan ku idhi; “Maxamed Siyaad Barre waddani ma aha oo waad taqaanaa, dhawr iyo toban sannadood Wasiir baad u ahayd, beel buu rabaa in uu gudaha soo gashado oo Askar ka dhigto, bal adiga yaa kaa maqan?” Bishii August 1990kii, baa ii xigtay Siilaanyo araggiisa. Aniga oo fadhiya Hoteel London ku yaalla ayaa Axmed-Siilaanyo iyo nin la yidhaahdo Maxamed Sheekh Cismaan oo Wasiir ahaan jiray ii soo galeen abbaaro 5:30 galabnimo, waxaan weydiiyey Siilaanyo keenee saxnaa 1977kii hadalkii aynu is nidhi? … Maalintaas baan meel ku qoray Siilaanyo, axdi baan ku galay meel aan joogo in uu Madaxweyne ka noqdo, waayo, Madaxweyne kuma aammini karo. Doorashadii kadib, Salaasadii baan dhoofi lahaa, laakiin Khamiistii baa la ii yeedhay aniga oo u ololaynaya Maxamed Xaashi Cilmi iyo Sacad Sheekh Cismaan Nuur in ay Wasiiro noqdaan, markaan hubsaday saaxiibkay Siilaanyo in aanu Madaxweyne ummaddan u noqonayn muftaax baan noqday. Waan sii socday, waxay ahayd mission-kaygii oo fulay. March 2003, Buug saddexaad baan dhammeeyey, doorashadii baan kaga hadlayaa buuggaas jabtar culus buu Siilaanyo ku leeyahay, Marxuumkii Cigaal-na buuggiisii aniga oo aan soo saarin baa geeridiisii timi, meel baan iskaga riday, markaa waa in aan ka saaraa dhaliisha, maadaama uu dhintay, laakiin Siilaanyo wuu noolyahay. Siilaanyo, waa nin shareekhaad [Makiinad] sitay yaraantiisii, markaanu yaryarayn isaga oo loo wado Masaajid ku yaal Jabuuti in uu Mu’adin ka noqdo baa gaadhigii uu la socday Saylac istaagay, waxa halkaa ka helay Dubbe Cali-yare iyo Xaaji Cali Ducaale, oo ah Axmed-Keyse aabihii, xoog bay kaga soo dejiyeen, ninkii waday bay ka reebeen, Iskuul bayna ku dareen, markaa Siilaanyo halkaas uu ka bilaabay, wuxuuna ku koray guri aanu weligii lahayn oo uu inamo kale marti u yahay, oo uu inamadaa marwalba la dagaalamo, dagaalkii iyo asaraarkii buu weli ku jiraa, waana nin dagaal. Waxaan rajaynayaa Wargeysyadiina in uu maqlo, waxa jira rag Faysal [Maareeyaha Jamhuuriya] oo kale ah waxaan maqlay Wasiirka Warfaafinta ayuu ka dhigi lahaa, Faysal waa in uu yidhaahdaa Wasiir baan kuu noqon lahaa, shan sannadood waynu istaagaynaaye xisbiga inoo ilaali.” Intaa kadib, shirkaa jaraa’id waxa ka hadlay Wasiirka Hawlaha Guud iyo Guriyeynta Somaliland, Md. Siciid Sulub Axmed, oo tafaasiil ka bixiyey socdaal ay isaga iyo Wasiir Cawil dhawaan ku tageen magaalada Burco, oo ay dorraad ka soo laabteen, kaas oo uu sheegay in ujeeddadiisu ahayd gurmadka abaaraha Gobolka Togdheer iyo xallinta xiisad ka dhalatay dadka ajanebiga ah ee laga saarayo dalka, waxana uu sheegay in ay kulamo gooni-goonni ah la yeesheen Maamulka Gobolka Togdheer iyo Culimaa’udiinka reer Burco, wadahadaladii ay la yeesheena ay ku dhammaadeen isfaham buuxa. Gebagebadii shirkaa jaraa’id su’aalihii ay weriyeyaashu weydiiyeen Wasiir Cawil, waxay u dhaceen sidan:
Su’aal: Wasiir, waxaad sheegtay in dilkii Mujaahid Aadan-Shiine iyo Mujaahid Cabdiqaadir Koosaar uu ka dambeeyey Axmed-Siilaanyo, wararka aanu haynaana way badan yihiin, markaa maxaad adigu caddayn u haysaa?
Jawaab: Waa in Guddi loo xilsaaro oo ay arrintaa gunteeda soo xaadhaan, mujaahidiinta SNM ayaanu annagu warkaanu hayno u gudbinaynaa, kadibna Guddiga ayey u taallaa waxa ka soo baxa baadhitaankaas.
S/ Maxaa ka jira wararka sheegaya in aad la kulantay Jariiddada AL-KHALIIJ oo aad u sheegtay in Koonfuri shirarkeeda dib-u-heshiisiinta ku qabsato Somaliland?
J/ Taasi waxay la mid tahay marka la leeyahay Madaxweyneyaal iyo siyaasiyiin sare ayaa dembi ka galay ummaddan, waar ma la isku dili karaa Faysaloow aniga oo masuul ah marka dembiile la igu sheego, oo aan Siilaanyo sidiisa u hadlo ee aan idhaahdo dad baa la xasuuqay.
Xigasho. Jamhuriya.
Qaybtan hoosena waa Jawaabtiii Siilaanyo.
Mucjiso Cawil Waa Mucjiso Somaliland Ku Soo Biirtay": Axmed Siilaanyo Oo Markii U Horreysey Ka Jawaabey Eedaymihii
Jam. — Hargeisa, Somaliland — 14 May, 2004
Guddoomiyaha Xisbiga Mucaaridka ah ee KULMIYE, Axmed Maxamed Maxamuud (Siilaanyo) ayaa markii u horreysey ka jawaabey eedaymo iyo dhaleecayn ku lid ah Axmed Siilaanyo oo marar kala duwan ka soo yeedhay Wasiirka Maaliyadda Somaliland Mudane Cawil Cali Ducaale, kuwaas oo qaarkood ay xaasaasiyad weyn abuureen, mar uu shalay shir jaraa’id ku qabtay Hotel Ming Sing ee magaalada Hargeysa kaas oo uu isla markaana si ballaadhan ugu naqdiyey siyaasadda xukuumadda Madaxweyne Riyaale ee Arrimaha Gudaha, Arrimaha Dibadda, Dhaqaalaha, Maamulka iyo nabadgelyada iyo xadgudubyada dastuurka ee ay xukuumaddu ku kacdo.
Eedaymahaas Axmed Siilaanyo kaga jawaabey shirkaa Jaraa’id waxa ugu dambeeyey Salaasadii, 11 May, markaas oo shir jaraa’id oo uu Wasiirku ku qabtay Xafiiskiisa, kaas oo uu ku difaacayey Miisaaniyadda, isla markaana uu kaga jawaabayey hadalkii Inj. Maxamed Xaashi uu ku soo bandhigay fadeexadda musuqmaasuq ee miisaaniyadda, uu soo qaaday Axmed Siilaanyo oo uu sheegay in uu ku guuldarraystay markii uu ahaa Wasiirka Maaliyadda, dowladdii Marxuum Maxamed X. Ibraahim Cigaal, 1998-kii inuu sameeyo Miisaaniyad, kadib markii Adhigga la joojiyey. Isaga oo yidhi mudane Cawil “waxay ahayd Siilaanyo inuu I hambalyeeyo maadaama aan sameeyey miisaaniyaddii uu samayn kari waayey”.
Guddoomiyaha Xisbiga Mucaaridka ah ee KULMIYE, Axmed Maxamed Maxamuud (Siilaanyo) ayaa markii u horreysey ka jawaabey eedaymo iyo dhaleecayn ku lid ah Axmed Siilaanyo oo marar kala duwan ka soo yeedhay Wasiirka Maaliyadda Somaliland Mudane Cawil Cali Ducaale, kuwaas oo qaarkood ay xaasaasiyad weyn abuureen, mar uu shalay shir jaraa’id ku qabtay Hotel Ming Sing ee magaalada Hargeysa kaas oo uu isla markaana si ballaadhan ugu naqdiyey siyaasadda xukuumadda Madaxweyne Riyaale ee Arrimaha Gudaha, Arrimaha Dibadda, Dhaqaalaha, Maamulka iyo nabadgelyada iyo xadgudubyada dastuurka ee ay xukuumaddu ku kacdo.
Eedaymahaas Axmed Siilaanyo kaga jawaabey shirkaa Jaraa’id waxa ugu dambeeyey Salaasadii, 11 May, markaas oo shir jaraa’id oo uu Wasiirku ku qabtay Xafiiskiisa, kaas oo uu ku difaacayey Miisaaniyadda, isla markaana uu kaga jawaabayey hadalkii Inj. Maxamed Xaashi uu ku soo bandhigay fadeexadda musuqmaasuq ee miisaaniyadda, uu soo qaaday Axmed Siilaanyo oo uu sheegay in uu ku guuldarraystay markii uu ahaa Wasiirka Maaliyadda, dowladdii Marxuum Maxamed X. Ibraahim Cigaal, 1998-kii inuu sameeyo Miisaaniyad, kadib markii Adhigga la joojiyey. Isaga oo yidhi mudane Cawil “waxay ahayd Siilaanyo inuu I hambalyeeyo maadaama aan sameeyey miisaaniyaddii uu samayn kari waayey”.
Axmed Siilaanyo intii aanu ka jawaabin taas iyo eedaymihii hore Cawil ugu jeediyey oo ay ka mid ahaayeen in Axmed Siilaanyo uu ka dambeeyey dilkii Muj. Aadan Shiine iyo Muj. Cabdulqaadir Koosaar 1987-kii markii lagu jirey halgankii hubaysnaa, Siilaanyo-na uu guddoomiyaha ka ahaa SNM, waxa uu ka hadlay miisaaniyadda isaga oo daba jooga. Waxa uu xoojiyey waxyaabihii Maxamed Xaashi soo bandhigay ee musuqmaasuqa ahaa, isaga oo sheegay dakhli kale oo badan oo aan ku dhicin khasnadda dowladda. Waxa uu sheegay in Cawil qirtay in uu isagu saxeexay heshiiska lagu iibiyey Scrap-ka, isla markaana uu yidhi ‘lacagtii ka soo baxday qayb ahaan uun baa la bixiyey, inta kalena waxa la bixinayaa marka la dhammeeyo shixnadda oo ah 10,000 oo Ton,’ iyo in dakhligii dheeraadka ahaan aan kab-miisaaniyadeed loo samayn, baarlamaanka la hor geyn. Taas oo uu ku tilmaamay Axmed Siilaanyo sharci jebin cad oo uu wasiirku qitay inuu u badheedhay.“In yar oo kale ayaan ka odhanayaa oo aan uga jawaabayaa Saaxiibkay Cawil,” ayuu yidhi. Waxana uu raaciyey Axmed Siilaanyo, “Mucjiso Cawil baynu odhanaynaa horta. Waayo, marka la eego Cawil waa Mucjiso dalka ku soo biirtay”.
Isaga oo Mucjisadaas sii fasiraya Axmed Siilaanyo waxa uu sheegay in Cawil uu Buug qoray, kaas oo uu ku tilmaamay mid uu u mulaaqay sida uu u mulaaqay Miisaaniyadda. Waxa uu yidhi isaga oo soo xiganaya buuggaas wixii Cawil ku qoray; “Wuxuu yidhi Mucjisaan ku dhashay oo Aabahay Sagaal naagood buu guursadey oo weligii muu dhalin ayuu yidhi. Dabeedna Islaan Taawilo ah (Faaliso) ah ayuu u tegey, islaantii baa tidhi gabadh Arab ah guurso markaas baad dhalaysaaye. Mucjisadaas baan ku dhashay buu yidhi. Markaa in Cawil mucjiso yahay layskuma hayo!”.
Axmed Siilaanyo isaga oo sii wada waxa uu yidhi; “Maanta ka hortow weligey shir anigoo Cawil soo hadal qaadaya maydin maqal. Raadiyow Hargeysa, Maandeeq, shirar walba waa kii intaa la taagnaa ee aniga I caayay ee lahaa ilaa Koosaar baad dishey ilaa Aadan Shiinaad dishey. Isagu markaa meel uu joogey garab maayoo Siyaad Barruu Ag joogey oo kuwii soo diray buu ahaayoo kolley waa u xog ogaal cidda dishey. Ilaa intaa Mucjiso Cawil kamaan hadline iminkaan ka hadlayaa”.
Axmed Siilaanyo waxa uu aad uga hadlay taariikhda Cawil laga bilaabo Mucjisadaa uu sheegay inuu ku dhashay ilaa waxbarashadiisii iyo shaqadiisii. Waxana uu yidhi isaga oo xiganaya Buug uu qoray Cawil:
“Cawil waxa uu yidhi; ‘Iskuulka Sheekh baan ku jiri-jiray oo waa la iga eryey. Cawil ma akhlaaq xumaa lagaga eryey Iskuulka, mise Damiinimo ayaa lagaga eryey, labada mid uun baa la isku eryi jiraye. Cawil waxa uu tegay Cadan (Yemen), wuu ka tegay oo Cawil berigii aanu Scholarship-ka u baxnay, waxa aanu ugu tagnay London, Cawil waxa uu baranayey markaa farsamada Ilkaha (Dentist), wuu ku fashilmay oo wuu ka soo bixi kari waayey oo waa marag ma doonto. Ilkiihii buu sameyn kari waayey oo waa Mucjiso kale, isaga oo geed uu qabsado la’ ayaa 1960-kii Qolooyin layli Sarkaal loo qaatay oo Ingiriiska oo markaa deg-deg xornimada u bixinayay yidhi; ‘Saraakiil ha loo tabobaro muddo lix bilood ah, ayuu Dhiboogii la galay. Cawil wuxuu sheegtaa oo isku dhereriyaa raggii, ragga ahaa Saint Hellies ka baxay ee Waxbarashada labada sannadood soo dhammaystay ee ay ka mid ahaayeen Ismaaciil Cali Abokor, Xasan Kayd, Maxamed Cabdillaahi, Muuse Rabiile Good, Cabdixamiid iyo kuwo kale.
“Cawil waxa uu yidhi; ‘Iskuulka Sheekh baan ku jiri-jiray oo waa la iga eryey. Cawil ma akhlaaq xumaa lagaga eryey Iskuulka, mise Damiinimo ayaa lagaga eryey, labada mid uun baa la isku eryi jiraye. Cawil waxa uu tegay Cadan (Yemen), wuu ka tegay oo Cawil berigii aanu Scholarship-ka u baxnay, waxa aanu ugu tagnay London, Cawil waxa uu baranayey markaa farsamada Ilkaha (Dentist), wuu ku fashilmay oo wuu ka soo bixi kari waayey oo waa marag ma doonto. Ilkiihii buu sameyn kari waayey oo waa Mucjiso kale, isaga oo geed uu qabsado la’ ayaa 1960-kii Qolooyin layli Sarkaal loo qaatay oo Ingiriiska oo markaa deg-deg xornimada u bixinayay yidhi; ‘Saraakiil ha loo tabobaro muddo lix bilood ah, ayuu Dhiboogii la galay. Cawil wuxuu sheegtaa oo isku dhereriyaa raggii, ragga ahaa Saint Hellies ka baxay ee Waxbarashada labada sannadood soo dhammaystay ee ay ka mid ahaayeen Ismaaciil Cali Abokor, Xasan Kayd, Maxamed Cabdillaahi, Muuse Rabiile Good, Cabdixamiid iyo kuwo kale.
Cawil, San Harries ma uu gelin, ee lixda bilood ee tababarka Dhibooga ah ayuu galay, markii uu saaqiday, ma sheego oo wuu qariyaa.
"Cawil, waxa uu sheegtaa (Ambassador), Illaahay baan idinku dhaariyee, waxa rag ka soo noqday Safiiro, China, Maraykan, Paris, Saudi Arabia, iyo weliba dalal kale oo waawayn oo adduunka ka mid ah, isagu (Cawil), Iidi Aamiin (Madaxweynihii Ugandha ee dhawaan geeriyooday), ayuu Safiir u noqday.
"Cawil, waxa uu sheegtaa (Ambassador), Illaahay baan idinku dhaariyee, waxa rag ka soo noqday Safiiro, China, Maraykan, Paris, Saudi Arabia, iyo weliba dalal kale oo waawayn oo adduunka ka mid ah, isagu (Cawil), Iidi Aamiin (Madaxweynihii Ugandha ee dhawaan geeriyooday), ayuu Safiir u noqday.
Markaa waxa yaab leh waxa Ragga dalalka waaweyn Safiirada ka ahaa ay u sheegan waayeen derejada Safiirnimada ee Cawil u qaatay, isaga oo Iidi Aamiin oo Dunida oo dhammi ku qosli jirtay oo la yaabi jirtay Safiir u ahaa.
"Cawil waxa Maalin dhoweyd uu yidhi; ‘Siilaanyo in uu I hambalyeeyo ayey ahayd oo Miisaaniyaddii uu sameyn kari waayey ayaan sameeyey, Xafiiska iyo Kursiga uu ku fadhiyo waa kii aan anigu dhigay, qaabka Wasaaraddu ku shaqayso waa kii aan sameeyey, Cawil Sarifka Lacagaha ayaanu kala aqoone, Shillinka ay sicir bararka ku abuureen baa waalay, anigu wakhtigaa 2000 (Laba kun oo Shilling Somaliland ah) buu ahaa Sarifka halka Doolar, adigana Maanta toddoba kun iyo dheeraad ayuu marayaa, annaga oo Miisaaniyadda wakhtigeedii sameynay oo sharciga geynayna ayaa Adhi gabadii dhacday, sida aad adiguba sheegtay, muddo ayay nagu qaadatay oo markii dambe waanu sameynay, waxa Miisaaniyadda ku jirtay Mashaariic. Cawiloow, anigu Shahaadooyinka aan sitaa kuwo been ah ma aha ee qaab run ah baan ku qaatay, Maanta in aad ii faantaa waa ayaankay.
“Cawilow, waxa aad tidhi; ‘Aadan Shiine iyo Cabdiqaadir Koosaar buu dilay’ aniga ayaa Aadan Shiine iyo Cabdiqaadir Koosaar u ooyay, aniga ayay garabkayga Midig ahaayeen, aniga ayay Waaxi iga go’day dhimashadoodii, anigaa labadaba Bud-dhigay, anigaa labadaba soo aasay, adigu ma aad soo aasin, lamaba aad joogin, ciddii nala dagaalamaysay ee soo dirtay baad ogtahay oo aad la safnayd oo la joogtay’.
"Cawil waxa Maalin dhoweyd uu yidhi; ‘Siilaanyo in uu I hambalyeeyo ayey ahayd oo Miisaaniyaddii uu sameyn kari waayey ayaan sameeyey, Xafiiska iyo Kursiga uu ku fadhiyo waa kii aan anigu dhigay, qaabka Wasaaraddu ku shaqayso waa kii aan sameeyey, Cawil Sarifka Lacagaha ayaanu kala aqoone, Shillinka ay sicir bararka ku abuureen baa waalay, anigu wakhtigaa 2000 (Laba kun oo Shilling Somaliland ah) buu ahaa Sarifka halka Doolar, adigana Maanta toddoba kun iyo dheeraad ayuu marayaa, annaga oo Miisaaniyadda wakhtigeedii sameynay oo sharciga geynayna ayaa Adhi gabadii dhacday, sida aad adiguba sheegtay, muddo ayay nagu qaadatay oo markii dambe waanu sameynay, waxa Miisaaniyadda ku jirtay Mashaariic. Cawiloow, anigu Shahaadooyinka aan sitaa kuwo been ah ma aha ee qaab run ah baan ku qaatay, Maanta in aad ii faantaa waa ayaankay.
“Cawilow, waxa aad tidhi; ‘Aadan Shiine iyo Cabdiqaadir Koosaar buu dilay’ aniga ayaa Aadan Shiine iyo Cabdiqaadir Koosaar u ooyay, aniga ayay garabkayga Midig ahaayeen, aniga ayay Waaxi iga go’day dhimashadoodii, anigaa labadaba Bud-dhigay, anigaa labadaba soo aasay, adigu ma aad soo aasin, lamaba aad joogin, ciddii nala dagaalamaysay ee soo dirtay baad ogtahay oo aad la safnayd oo la joogtay’.
“Cawil waxa uu yidhi; “Mileteri baan ahaa, lixdii bilood ee aad kaga soo Budh-budhisay maxay dhashay, noloshu marba meel ayay joogtay, marbaa Soomaalinimo iyo Qaranimo loo degaalamayay, Maalintii Dagaalku kula soo gudboonaaday waa adigii inta aad Sirtii Ciidamadii Qaranka oo dhan aad urursatay Buulo Xaawo ka booday oo Nayroobi tagay ee sirtii ummadda bixiyay waa la ogsoon yahay, markii dagaalku dhammaaday ee halgankii Somaliland bilaabmay anigu kaana waan galay, adiguse markaas baad Siyaad Barre u timi, markaa marwalba waxa aad taagnayd mowqifka Xaaraanta ah, Tuugada, Beenta iyo Qaranimo diidmada baad taagnayd. Mar walba waxaad taagnayd meesha laga ducaysto ee la yidhaahdo “Illaahow Meel Xun ha na dhigin”.
“Waar Dalkan aynu manta joogno runta marka loo dhaco waa loo soo dagaalamay oo loo soo dhintay. Marka laga yimaado halgankii iyo soo dhimashadii, Markii la soo galay galay Burco iyo Berbera, shirar baa bilaabmay oo ummaddii baa isu timi shirar baa la qabtoo waa lays cafiyey, shaqaa la wada qabtay, dowlad baa la yagleelay, ciidamadii hubka laga ururinayey, ummaddii baa la isu keenayey, marar badan baa laysku dhacayey, nabad baa laga shaqaynayey, Cawil, Ismaaciil Yare iyo Ina Rayaale midna ma ku jiray, ka hadli mayo dawladdii Soomaaliya ee aad (Cawil) Basaaska ka ahayd, Jawaanadii aad qaadaysay, markii aad Maxamuud Musbaar ka soo afduubaysay Ugandha, iyo markii aad Nayroobi ka soo afduubaysay nimankii Hawiye. Dalkan Maanta waxa haysta ama runta ha la sheego ama been ha la sheego’e dadkii aan waxba ku darsan. Maanta in Ismaaciil yare iyo noogu hanjabaan oo caruurtayada aad ku xidhxidhaan.
“Cawil hadaladiisii waxa kaloo ku jirey Beelihii berigii Berbera ku dagaalamay Siilaanyaa yidhi Baga. Cawilow, Waxaan ahaa kuwii nabadgelyada ka shaqaynayey, waxaan ahaa kuwii isu keenayey, waxaan ahaa kii ka masuulka ahaa nabaddaynta ee Dhegaweyne iyo ugu tegey goobta dagaalka ee xagga u orday ee xagga u orday ee nabadgelyada ka hawlgalay tii Hargeysadaa lagu saxeexay. Anigaa nabadgelyadaa ka shaqeeyey oo waa la wada ogaa. Cawilow anigu markasta dadka nabadgelyadiisaan ka shaqaynayey iyo midnimadiisa iyo berigii hore wax u qabadkiisa, mar walba adiguna lugooyadiisaad ka shaqaynaysey. Waase ayaan darro in maanta adiga iyo Ismaaciil yar iyo Ina Riyaale isu barkateen, waa nasiibka ummaddani leedahay.
“Weli Cawil waa isu hadhnay oo maan dhammayntiisii ee manta intaa u dhaafi mayo.”
“Weli Cawil waa isu hadhnay oo maan dhammayntiisii ee manta intaa u dhaafi mayo.”
Xigasho Jamhuuriya
